Trong hành trình làm Thư viện Cội Rễ, tôi là một người có ảnh hưởng tương đối mạnh mẽ đến dự án trong suốt nửa thập kỷ qua - theo cả nghĩa tốt và xấu. Đấy là tôi tự nhận thức, phản tư. Tạm gác việc rút kinh nghiệm bản thân mãi không dừng. Ấy là mở đầu có phần dài dòng khi gõ phím viết về Cờ Vây, tôi chợt nhớ lại câu nói của mấy đứa em đời đầu nhận lấy cái gàn dở của cá thể loài người là tôi khi điều phối dự án, rằng kể từ khi tôi bảo chúng nó học và dạy cờ đến giờ chúng nó không còn chơi nữa. Điều này nhắc nhở tôi nên thận trọng khi đưa ra quan điểm và nhẹ nhàng hành động thay vì quyết liệt thái quá.
Trở lại với việc năm 2025, tôi lại đề xuất đưa Cờ Vây vào dạy học tại thư viện mới. Bởi cả thảy vô vàn ý tưởng trên cuộc đời này ta thích cái gì thì làm cái đó vậy thôi. Tất nhiên dựa trên sự cân nhắc, so sánh các dạng ý tưởng trong tầm hiểu biết và kinh nghiệm của mình. Cái nào chiếm ưu thế sẽ được lựa chọn. Và trong một dự án đề cao tính đồng thuận như Cội Rễ, ai có đủ lập luận để thuyết phục mọi người thì sẽ được hợp lực để làm đến cùng cái ý tưởng ấy.
Tôi đã chơi, và nhiều hơn chơi là đã đọc tương đối nhiều các tài liệu về cờ vây để nhận định rằng đây là một môn thể thao trí tuệ có nhiều lợi ích đối với bọn trẻ theo lý tưởng khuyến đọc của Cội Rễ. Tức là nó có chiều sâu, có tư duy, nó mở ra một con đường rộng mở để mấy đứa nhỏ có thể thỏa sức khám phá. Việc của Cội Rễ là bước đầu khơi gợi cho bọn trẻ. Bước thứ hai là tạo không gian và điều kiện thuận lợi để bọn trẻ có thể tiếp tục chơi môn cờ này thường xuyên, liên tục.
Hành trình lần đầu đưa môn cờ này đến với bọn trẻ bắt đầu..
Thống nhất một niềm tin chung, rằng môn cờ này nên được dạy trong chương trình sách tháng 7. Đối với một dự án tình nguyện, việc đồng lòng là bước đầu tiên và cũng là bước được coi là quan trọng nhất. Từ đó xây dựng Tổ Cờ Vây lên kế hoạch dạy học và giải đấu. Ngoài ra cần có lộ trình để tất cả nhân sự có được chuyên môn này.
Sơ bộ vài gạch đầu dòng:
- Chuẩn bị giáo án, chỉnh sửa giáo án.
- Lên kế hoạch giải đấu và hậu cần.
- Training nhân sự - cùng chơi, tổ chức đấu giải nhỏ như một hoạt động sinh hoạt nội bộ.
- Dạy thử nghiệm và nhận góp ý.
- Tiếp tục thử và sửa cho tới khi hài lòng, việc này diễn ra liên tục cho tới tận đêm trước ngày diễn ra lớp học.
Tổ chức
Dạy học là truyền đạt tinh thần, là truyền đạt khung sườn kiến thức và gợi mở cho mấy đứa nhỏ hiểu được cơ bản và từ đó tiếp tục tự rèn luyện. Lớp học chỉ diễn ra trong duy nhất một buổi, và chính thức chỉ khoảng hai giờ đồng hồ. Có ba điều mà tôi nghĩ là quan trọng nhất trong việc dạy trẻ:
(1) Chắc chắn những gì mình dạy là đúng, nếu thiên về luật.
(2) Chọn lọc ngôn ngữ gần gũi, dễ hiểu, hạn chế sử dụng thuật ngữ mang tính chuyên ngành.
(3) Kết hợp vừa nói vừa cho bọn trẻ thực hành ngay, để kiến thức in sâu và dễ nhớ hơn.
Sau khi thực hiện phần luật cơ bản của cờ vây, chúng tôi để bọn trẻ tự chơi. Chơi hết một ván cờ hoàn tất là mục tiêu của chúng tôi trong buổi đầu tiên với tất cả các em tham dự lớp học.
Tiếp tục ôn luyện và khơi gợi.
Sau buổi học cờ đầu tiên sẽ là lớp học ôn luyện lớp nâng cao. Tiếp nữa chúng tôi gợi ý cho tụi nhỏ tự chơi với nhau trong khuôn viên trường hoặc chơi ở nhà trên điện thoại/máy tính. Giải đấu cờ vây được tổ chức sau đó vài buổi. Giải đấu là một sự tổng kết và ghi nhận hành trình vừa rồi của tất cả chúng tôi - mấy đứa áo xanh tình nguyện và cả bọn trẻ.
Chúng tôi là một dự án, nói một cách dân dã hơn là một nhóm người, vậy nên việc tổ chức sẽ yêu cầu tinh thần đoàn kết - linh hoạt để chuyển hóa mọi diễn biến của ngày hôm đó trở nên hợp tình hợp lý.
Bước cuối là bước chưa làm tới, đại ý là sẽ đưa cờ vây thành môn sinh hoạt của dự án. Con người là tài sản quý giá nhất của Sông Mã (Đội Thanh niên Tình nguyện sáng lập Cội Rễ). Tiếp tục đi sâu hơn với môn cờ này, hiểu nó, thích nó và biết cách truyền đạt một cách ngày càng dễ hiểu hơn. Tiếp tục đưa cờ vây tiếp cận với nhiều hơn các bạn nhỏ nơi Thư viện Cội Rễ có mặt. Trở thành bạn cờ để có thể chơi, đàm đạo cùng nhau.
Tương lai, tôi có niềm tin vào việc chọn lựa hoạt động đưa vào Cội Rễ đều cần có sức sống để có thể được hiện đều đặn, bền bỉ. Đối với cờ vây, có vô vàn ý tưởng từ việc thành lập một CLB nho nhỏ hoạt động tại trường, có bảng vinh danh theo tháng, hằng năm có giải đấu, đưa tụi nhỏ xuống phố dự kiện giao hữu hay các cuộc thi, hoạt động đọc sách và tài liệu về cờ vây... Và biết đâu có ý tưởng nào đó lý thú do chính bọn trẻ sáng kiến. Với một người đã từng bất ngờ kha khá lần trước những điều như thế, chắc là tôi sẽ vẫn tiếp tục bất ngờ cho mà xem.
Bài viết này bộc lộ những suy tư và cảm sự cảm kích khi cùng đồng đội đi qua một chặng đường ngắn nhưng quá đỗi sâu sắc. Lựa chọn tiếp tục làm dự án là điều luôn được thôi thúc từ trong sâu thẳm trái tim tôi. Và không nhân danh điều gì cao đẹp, tôi đã được nhận những niềm hạnh phúc vô bờ khi được tiếp tục làm Sông Mã.
